Kronik otit nedir?
Kronik otitis media (KOM), orta kulak (kavum timpani, östaki ve mastoid hücreler) mukozasının 3 aydan fazla süren kronik inflamasyonu ve infeksiyonu ile karakterize hastalığıdır. Bazen iç ve dış kulakta etkilenir.
Kronik kulak iltihabı neden olur?
Genellikle sinsi başlangıçlı olan KOM gelişiminde birden fazla neden olabilir. Rol oynayan faktörler şunlardır:
1. Akut Otitis Media (AOM) çoğunlukla sekel bırakmadan iyileşmesine rağmen bazen orta kulakta geri dönüşümsüz değişikliklere yol açabilir. Tekrarlayan AOM’lar kulak zarında delik oluşmasına yol açabilir. Akut infeksiyon geçmesine rağmen orta kulakta sıvı kalabilir(efüzyon). Eğer bu tablo, 3 aydan fazla sürerse kronikleştiği kabul edilir. Bunda sebep sıklıkla yetersiz ya da yanlış tedavidir. AOM (veya tekrarlayan AOM) ve Efüzyonlu otit (EOM), KOM’un en sık ve en önemli sebepleri olarak kabul edilirler.
2. EOM, AOM ile KOM arasında bir süreç olarak kabul edilir. 3 ay içinde düzelmeyen EOM, KOM öncülü olarak düşünülmelidir.
3. Östaki borusunun fonksiyon bozukluğu ve mastoid hücrelerin herediter yetersiz pnömotizasyonu da önemli bir etmendir. Genellikle retraksiyon poşu ya da adheziv otit sonucu kolesteatom gelişebilir.
4. Kulak zarında kalıcı delik.
5. Hasta ile ilgili faktörler, direnç düşüklüğü, bağışıklık yetmezliği, kronik sinüs enfeksiyonları, sık ÜSYE, alerji, ayrıca sosyo-ekonomik faktörlerin olumsuz etkileri ve kötü çevre koşulları olabilir.
Mikrobiyoloji
Sıklıkla izole edilen mikroorganizmalar; P. Aeruginosa (%30), S. Aureus (%25) ve daha az olarak diğer enterik gram negatif ve anaerobik bakterilerdir. P. Aeruginosa sıklıkla kolesteatomlu KOM’larda görülür.
Fizyopatogenez
Kronik otitis media, orta kulak’ta degişik patolojik süreçler (mukozal enflamasyon, mukozal hipertrofi, mukozal ödem, polip, granulasyon, timpanoskleroz, kemik erimesi, kolesteatom, kolesterol granuloması) oluşturabilir. Mukozada en fazla görülen patoloji mukozal ödem ve hipertrofidir (kalınlaşma). Ödem fazlalaşırsa polip oluşumu görülür. Hastalığın aktif döneminde mukoza, mukoid ya da mukopürulan sekresyon salgılar. Uzun süreli, persistan akıntı olduğu durumlarda mukozada granulasyon dokusu da oluşabilir. İyileşme döneminde mukoza timpanosklerotik degişiklikler gosterir. Timpanoskleroz, submukozada amorf hyalin plakların oluşmasıyla karakterizedir. Bu plaklar fibroblast invazyonu sonucu tunika propria tabakasında kollajenden zengin konnektif dokudan oluşmaktadır. Timpanoskleroz orta kulağın her tarafında oluşabileceği gibi en çok kemikciklerin çevresinde ve timpanik membranda yerleşir. Intakt timpanik membranın arkasında da timpanoskleroz bulunabilir
Klinik
KOM'da timpanik membran perforedir. Perforasyon çok küçükten total perforasyona kadar değişebilir. Perforasyonun yeri çok onemlidir, santral ya da marjinal olabilir. Perforasyon anulusa kadar uzanıyorsa marjinal, uzanmıyorsa santral perforasyon olarak isimlendirilir. Pars flaksida perforasyonlarıda marjinaldir. Santral perforasyonlar (zarın pars tensa bölümünde görülür) genellikle komplikasyon yönünden tehlikesizdir. OK mukozası perforasyon içerisinden değerlendirildiğinde genellikle doğal görünümlüdür. Akıntı, koleasteatoma ya da polip izlenmez. TM’ın sağlam kalan kısımlarında (bakiye zar) ya da orta kulakta timpanoskleroz izlenebilir. Bu tip perforasyonlarda bazen zar perforasyonu iyileşebilir ancak iyileştiği zaman orta tabaka olan fibroz tabaka oluşmaz ve zar çok ince olur (psödomembran).
Marjinal perforasyonlar ve attik perforasyonlar koleasteatom gelişebildiği için tehlikelidir. OK’ta supurasyon, koleasteatoma, polip oluşumları sıklıkla izlenebilir. Perforasyonun spontan iyileşmesi beklenmez. KOM’da hastalığın aktif dönemine kronik süpüratif otitis media (KSOM), inaktif dönemine kronik non-süpüratif otitis media denir.
Kemikcikler, KOM'nın hafif şiddette olduğu durumlar dışında genellikle hasara uğrarlar. En sık inkusun uzun kolu nekroza uğrar. Malleus ve stapes daha az etkilenirler. Kemikçiklerdeki destruksiyon osteomiyelitten ziyade tromboz ve subepitelyal dokudaki osteolitik enzim ve kollajenazlara bağlıdır. Mastoid hücreler, KOM'da her zaman inflamasyondan etkilenirler. Mastoid kemikte ortaya çıkan skleroz hücrelerin hacmini küçültür. Mastoid pnömatizasyon azlığı ile KOM arasında sebep sonuç ilişkisi hep araştırma konusudur
Orta kulak dışındaki yapılarda KOM'da etkilenirler. Enfeksiyoz toksinlerin iç kulağa geçişi koklear hasara yol açabilir. Aynca tromboflebit ya da kemik destruksiyonu yoluyla KOM'a baglı temporal kemik içinde veya intrakranyal bölgede komplikasyonlar gelişebilir.
Semptom
Bu hastalığın en yaygın belirtisi, genellikle uzun yıllardır var olan ve kimi zaman oldukça kötü kokabilen kulak akıntısıdır. Bu akıntı, zaman zaman azalmakta, kesilmekte, vücut direnci düştüğünde ya da orta kulağa su kaçtığında kendini göstermektedir.
Akıntı berrak olabileceği gibi kanla karışık pembe-kırmızı ya da sarı-yeşil olabilir. Yukarıda bahsettiğimiz gibi kimi zaman oldukça kötü de kokabilir.
İkinci en sık görülen belirti ise, hastalıklı kulakta yıllar içerisinde artma eğilimi gösteren işitme kaybıdır.
İşitme kaybının sebebi kulak zarının delik olması, orta kulaktaki kemikçiklerin zaman içerisinde eriyerek zarar görmesi ve orta kulaktaki iltihabi sürecin komşu iç kulakta oluşturduğu hasardır.
Bu hastalıkta genellikle diğer enfeksiyon hastalıklarında görülen ağrı, yüksek ateş gibi belirti ve bulgular gözlenmez.
Kulak ağrısı, kulak çevresinde kızarıklık, şiddetli baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı, kusma, aynı taraftaki yüz kaslarında güçsüzlük, yüz felci varlığı genellikle hastalığın akut alevlenme döneminden geçtiğini ve hatta bir komplikasyonun (hastalığın sonucu olarak ortaya çıkan ve kimi zaman ciddi tehlike barındıran durumlar) söz konusu olduğunu gösterir.
Kimi hastalarda orta kulakta iltihabın bir sonucu olarak ortaya çıkan granülasyon dokusu (bir tür iyileşme dokusu) çok büyüyerek kulak kanalı girişini dolduran polip (kırmızımsı renkli et büyümesi) halini alabilir.
Komplikasyonlar
Antibiyotiklerin yoğun olarak kullanıldığı ve hekime ulaşmanın nispeten kolay olduğu günümüzde kronik orta kulak iltihabına bağlı komplikasyonlar (hastalığın sonucu olarak ortaya çıkan ve kimi zaman ciddi tehlike barındıran durumlar) geçmişe kıyasla daha az görülmektedir.
Ancak bir kez ortaya çıktığında ciddi ve kalıcı sonuçlar doğurma potansiyeline sahip bu durumlar, çok geç kalmadan tüm olanaklar kullanılarak tedavi edilmelidir.
Kronik otit nedeniyle oluşan komplikasyonlar, intrakraniyal (kafa boşluğu içinde) ve intratemporal (kulak kemiği içinde) olarak sınıflanabilir.
İntrakraniyal (kafa boşluğu içinde) komplikasyonlar;
İntratemporal (kulak kemiği içinde) komplikasyonlar:
Hastanın değerlendirilmesi ve tetkikler
Kronik otitis media belirtileri ile başvuran hastada detaylı bir kulak burun boğaz muayenesi esastır. Kulak kanalı ve zarın üstünde iltihap, akıntı varsa vakumla temizlenerek sorunun ne olduğu iyice anlaşılmaya çalışılır.
Kapsamlı bir tedavi planlamadan önce hemen her zaman odyolojik inceleme (detaylı işitme testi), radyolojik incelemeler (bilgisayarlı tomografi ve MR) gibi tetkikler uygulanır.
Bu tetkikler, seçilecek tedavi yöntemini, ameliyat yapılacaksa ameliyatın kapsamını ve boyutunu belirlemede yardımcı olur.
Tedavi
Kronik kulak iltihabı sorunu yaşayan kişilerin tedavisi, hastalığın seyri göz önünde bulundurularak gerçekleştirilir. Orta kulaktaki iltihap kulak akıntısı ile birlikte görülüyorsa enfeksiyonun geçirilmesi için antibiyotik tedavisine başvurulur. Oral yolla alınan ilaçlar ve damlalar ile enfeksiyonun ortadan kaldırılması amaçlanır.
Orta kulak iltihabının kronikleşmesi halinde genellikle cerrahi yönteme başvurulması gerekir. Cerrahi operasyonların amacı mastoid kemiğin yeniden şekillendirilmesi ve iltihaplı dokuların temizlenmesidir. Böylece işitme duyusunun daha fazla zarar görmesi engellenebilir.
Orta kulak iltihabında cerrahi yöntemlere başvurulması için medikal tedavilerin işe yaramamış olması gerektiği unutulmamalıdır. Operasyon sırasında orta kulaktan iltihabın boşaltılması için kulak tüpü takılır.
İltihabın yayılımının arttığı durumlarda daha kapsamlı bir cerrahi süreç başlatılır. Şeklen bozulan ve işlevini yerine getiremeyen kulak içi kemikler onarılır aynı zamanda kulak zarının zarar görmüş olması halinde ise kulak zarı yeniden yapılandırılır.
